Skuteczna dezynfekcja: Dlaczego mydło, alkohol i woda utleniona działają?

Skuteczna dezynfekcja: Dlaczego mydło, alkohol i woda utleniona działają?

Dezynfekcja. To słowo odmieniono w ostatnich dniach przez wszystkie przypadki. Być może jeszcze miesiąc temu było ci ono zupełnie obojętne, ale teraz… Teraz dobrze by było się w temacie orientować. I to mocno. Ale co ono oznacza? Intuicja podpowiada ci, że dezynfekcja ma jakiś związek z zabijaniem wirusów (a szczególnie koronawirusa)? Słusznie.
Dezynfekcja to proces, w wyniku którego ulegają zniszczeniu formy wegetatywne drobnoustrojów. Wyróżniamy trzy rodzaje dezynfekcji: termiczną, termiczno-chemiczną i chemiczną. Antyseptyka oznacza dezynfekcję skóry, błon śluzowych i uszkodzonych tkanek. (źródło)
Proces, o którym najczęściej usłyszysz lub przeczytasz w mediach, to dezynfekcja chemiczna – czyli taka, w której wykorzystuje się roztwory preparatów o różnych właściwościach. Ale jak to działa? Dlaczego proste związki, takie jak mydło, alkohol czy nadtlenek wodoru są skuteczne? O tym za chwilę. Najpierw zastanówmy się, jakie drobnoustroje chcemy zniszczyć.
Czym zastąpić gotowe środki do dezynfekcji? -Dezynfekcja w stylu DIY
O dezynfekcji chemicznej był poprzedni wpis. Jeśli masz ochotę go przeczytać, kliknij tutaj albo w obrazek.

Czym się różni wirus od bakterii?

Nasze dwa najważniejsze cele to wirusy i bakterie. (Nie zajmuję się w tym artykule grzybami albo formami przetrwalnikowymi). Czym się różnią?
Skuteczna dezynfekcja: Dlaczego mydło, alkohol i woda utleniona działają?
Porównanie wielkości wirusa (niebieski) i bakterii (różowy) z zachowaniem skali. Wielkość wirusa mieści się w zakresie 18-300 nanometrów, a bakterii – 50-500 mikrometrów (czyli 50 000-500 000 nanometrów).

Wirus nie żyje…

Wirusy nie są żywymi organizmami, chociaż mają z nimi pewne cechy wspólne. Posiadają własny materiał genetyczny w postaci DNA lub RNA (czyli kwasów nukleinowych). Cząsteczka tego kwasu jest otoczona białkowym płaszczem, nazywanym kapsydem. Niektóre rodzaje wirusów, czyli otoczkowe, mają dodatkowo naszpikowaną białkami lipidową osłonkę (koronawirus ma w tej otoczce wypustki przypominające koronę, stąd pochodzi jego nazwa). Wirus nie może się sam namnażać ani przeżyć zbyt długo poza organizmem nosiciela. Do powielania się wykorzystuje komórki gospodarza (którym może być człowiek, zwierzę, owad, a nawet bakteria).
Skuteczna dezynfekcja: Dlaczego mydło, alkohol i woda utleniona działają?
Budowa wirusa bezotoczkowego i otoczkowego.

…a bakteria tak 🙂

W przeciwieństwie do wirusa, bakteria żyje. Nie potrzebuje organizmu gospodarza do tego, żeby funkcjonować i się namnażać. Ma budowę komórkową, czyli jest o wiele bardziej skomplikowana od wirusa. Bakterie mają naprawdę różnorodne kształty – od prostych kuleczek po formy spiralne, z wypustkami i rzęskami. Mogą też tworzyć kolonie.
Skuteczna dezynfekcja: Dlaczego mydło, alkohol i woda utleniona działają?
Budowa bakterii. Na schematach wyraźnie widać, że bakteria jest o wiele bardziej złożona od wirusa.

Wirus to szpieg, bakteria to żołnierz

Różnice polegają więc na budowie i sposobie działania. Wirus przenika do komórek naszego organizmu i wykorzystuje je, żeby się namnażać. W końcu jest go tak dużo, że komórka pęka, jej zawartość się wylewa, a nowe wirusy mogą infekować następne komórki. Czyli wirus jest jak podstępny szpieg – sprawia, że wrogami organizmu stają się jego własne komórki. Bakteria z kolei namnaża się w ciele nosiciela i jest zwalczana przez układ immunologiczny. Działa otwarcie, jak żołnierz na linii frontu. Skoro już wiesz, z czym walczysz, wróćmy do tego, na czym dokładnie polega dezynfekcja. Jest wiele środków, które działają i są stosowane na przykład w szpitalach. Omówię jednak te najprostsze, które najprawdopodobniej masz w domu.

Skuteczna dezynfekcja? Mydło przede wszystkim!

Mydło należy do związków powierzchniowo czynnych, które niszczą błonę lipidową bakterii i wirusów. Z chemicznego punktu widzenia, mydła są solami metali i wyższych kwasów tłuszczowych (czyli takich, które zawierają 12-20 atomów węgla w łańcuchu).
Skuteczna dezynfekcja: Dlaczego mydło, alkohol i woda utleniona działają?
Budowa cząsteczki mydła. Składa się ona z długiego hydrofobowego ogonka i hydrofilowej główki – wyglądem przypomina szpilkę.
Niektóre wirusy (nowy koronawirus, wirus HIV, Ebola i wiele innych) mają osłonki lipidowe, na powierzchni których znajdują się ważne dla nich białka. To dzięki tym białkowym wypustkom wirusy są w stanie zainfekować komórki naszego organizmu. Co się dzieje, gdy myjemy ręce wodą z mydłem? W roztworach wodnych cząsteczki mydła dysocjują na kation metalu (np. sodowy w mydle sodowym) i anion kwasu tłuszczowego. Wszystkie drobnoustroje są otaczane agresywnymi „szpileczkami”. Ujemnie naładowana część cząsteczki mydła łączy się z lipidami błony komórkowej lub otoczki wirusa, powodując jej rozrywanie. Jak? Hydrofobowe ogonki tych cząsteczek, które próbują uniknąć wody, „chowają się” wśród swoich tłuszczowych kolegów – wsuwają się między lipidy osłonki wirusa lub bakterii. Powoduje to dziurawienie otoczki, a w końcu jej zniszczenie. Zawartość wnętrza drobnoustroju wylewa się do otaczającej wody. Przez to zarazek staje się nieaktywny, bezużyteczny, martwy (przynajmniej w przypadku bakterii, wirus nie może być bardziej martwy niż był). Jak to wygląda? Możesz zobaczyć doświadczenie numer 2 z tego filmu. Warstwa talku obrazuje osłonkę lipidową, a namydlony palec – cząsteczkę mydła.

Dodaj komentarz